Gewichtstoename is een van de bijwerkingen van een groot aantal antipsychotica. Met metformine zouden mensen minder en minder snel aankomen, maar het gebruik ervan is nog niet opgenomen in de richtlijnen. Komt daar binnenkort verandering in?

Bewezen effect

Er is al veel onderzoek gedaan naar het gebruik van metformine om gewichtstoename door antipsychotica tegen te gaan. Toch ontbreekt het nog altijd aan een evidence based richtlijn voor behandelaars. Dat zorgt voor onduidelijkheid. Want, wat is de meest optimale plaats van metformine in de behandeling en wat is de optimale dosering? Hierdoor wordt metformine vaak pas in een laat

stadium voorgeschreven, terwijl het bewezen effect heeft op het gewicht. Op het ECO2022 congres pleitte Ita Fitzgerald (University College Cork, Ierland) ervoor metformine als eerstelijnsbehandeling op te nemen in een nieuw te ontwikkelen richtlijn. ‘Metformine heeft effect op ongeremde eetlust (hyperfagie), stabiliseert de gewichtstoename door antipsychotica, werkt snel, is goedkoop en heeft geen interactie met overige medicatie of psychiatrische bijwerkingen.’

Eerstelijnsbehandeling

Fitzgerald presenteerde de resultaten van haar onderzoek naar gebruik van metformine in combinatie met antipsychotica tijdens de sessie ‘Obesity management in specific subgroups’. Doel van dit onderzoek was te kijken of er een rol is voor metformine als eerstelijnsbehandeling en niet pas wanneer dieet en leefstijl, of switchen naar een ander antipsychoticum niet voldoende resultaat opleveren. Daarnaast wilde het onderzoeksteam kijken wat de optimale dosering is en wanneer en hoe metformine moet worden gebruikt.

Opzet onderzoek

Hier is een lijst opgesteld met zgn. key health questions (KHQ’s). Afgesproken is dat individuele aanbevelingen zouden worden ‘overgenomen of aangepast’ uit de huidige richtlijnen en zonodig nieuwe aanbevelingen zouden worden ontwikkeld. In een systematisch literatuuronderzoek (2008-2020) is gekeken naar alle eerder gepubliceerde richtlijnen en ander onderzoeksbewijs. De uitkomsten zijn beoordeeld met de GRADE-methode.

Sterk bewijs

Uit het onderzoek bleek dat er nog geen richtlijn is die gebruikt kan worden als het gaat om het voorschrijven van metformine in combinatie met antipsychotica. Aanbevelingen in andere richtlijnen kwamen onvoldoende tegemoet aan de KHQ’s. Het onderzoeksteam heeft 11 nieuwe aanbevelingen ontwikkeld en 7 ondersteunende good practices. Belangrijkste uitkomst is dat wanneer leefstijlinterventies niet voldoende of niet mogelijk zijn voor de patiënt, bijvoorbeeld wanneer dat lichamelijk lastig is, metformine als eerstelijnsbehandeling wordt ingezet. Het bewijs hiervoor was sterk, conform GRADE. Fitgerald: ‘Wij denken dat de nieuwe aanbevelingen het geoptimaliseerde gebruik van metformine voor deze indicatie duidelijker en makkelijker zullen maken.’

Referenties

Maria S Neumeier, et al. Examining Side Effect Variability of Antipsychotic Treatment in Schizophrenia Spectrum Disorders: A Meta-analysis of Variance, Schizophrenia Bulletin. Nov 2021;47 (6):1601-1610. https://doi.org/10.1093/schbul/sbab078

Ita Fitzgerald et al. Metformin in the management of antipsychotic-induced weight gain in adults with psychosis: development of the first evidence-based guideline using GRADE methodology. http://orcid.org/0000-0002-9570-8823